Trăm năm trăm cõi người ta
-
(hydroxyzinex.com) - Người nước ta hầu như ai ai cũng biết, cũng ở trong (ít độc nhất là dăm cha câu) trong Truyện Kiều - tác phẩm nổi tiếng của Đại thi hào Nguyễn Du. Đến hiện nay đã có hơn 2000 thư mục nghiên cứu về sản phẩm bất hủ này. Nhưng chắc chắn sẽ còn các công trình liên tiếp tìm hiểu, đào sâu rất nhiều khía cạnh về giá trị trường tồn của nó. “Hiểu làm thế nào cho đúng?” luôn luôn là câu hỏi đặt ra trong thừa trình khám phá Nguyễn Du và Truyện Kiều. Trong bài này, tôi xin góp vui vài mẩu chuyện liên quan.
Tác phẩm “Truyện Kiều" được in nguyên bạn dạng tiếng vn và bạn dạng dịch thơ bằng tiếng Nga sẽ chính thức reviews bạn đọc vào ngày 6/11 tại Hà Nội. Đây là hoạt động thiết thực nhằm nhắm đến kỉ niệm 250 năm sinh Đại thi hào Nguyễn Du (1766-2016).
Năm 2015, Viện Hàn lâm khoa học Xã hội nước ta và ubnd tỉnh hà tĩnh đã phối hợp tổ chức Lễ ra mắt tác phẩm Truyện Kiều, bạn dạng dịch tiếng Nga, vì chưng NXB kỹ thuật Xã hội ấn hành. Truyện Kiều, một kiệt tác của Nguyễn Du đã có dịch ra gần trăng tròn ngữ trên trái đất và phía trên là phiên bản dịch giờ đồng hồ Nga thứ nhất được lưu lại hành.
Nhân sự kiện trên, giới dịch thuật và các nhà ngôn từ đã có tranh biện về vấn đề chuyển dời tác phẩm thơ “có một không hai” của văn học việt nam này quý phái tiếng nước ngoài thế nào cho chuẩn chỉnh xác. Đó là một trong những vấn đề gọi hiểu ngôn từ.
Đọc văn xuôi vẫn khó, hiểu thơ càng cực nhọc hơn. Dịch là biến hóa nội dung ngữ nghĩa từ ngôn từ này sang ngôn ngữ kia. Đó là chuyện bình thường nhất là vào thời đại hội nhập và hòa nhập hiện tại nay. Dẫu vậy dịch làm sao để cho chính xác, duy nhất là dịch văn bản nghệ thuật thì ai cũng biết là hết sức khó. Trong tương đối nhiều trường hợp, phiên bản dịch lại biến hóa một “tác phẩm” hoàn toàn khác. Thiệt đúng với 1 ngạn ngữ không còn xa lạ của tín đồ Pháp: Traduire c’ est trahir (Dịch là phản). Dịch Truyện Kiều là một trong những ví dụ sinh động nhất. Bởi vì tác phẩm này của Nguyễn Du viết bằng thơ lục chén (một thể thơ truyền thống lịch sử của Việt Nam). Ngữ pháp thơ luôn luôn khó núm bắt. Rộng nữa, Truyện Kiều lại ẩn chứa trong nó một “rừng” điển cố. Bao học trả Hán học tập từ cổ chí kim cũng còn nhầm lẫn, huống hồ bạn đọc bình thường.
Một số bản dịch "Truyện Kiều" ra giờ nước ngoài. Ảnh có đặc thù minh họa
Và cũng nhân chuyện này, tôi ghi nhớ lại bài xích viết Ngữ pháp Truyện Kiều của Hoàng Tuệ (in vào tập Cuộc sống sống trong ngôn ngữ, NXB thành phầm Mới, 1984). Trong nhiều nội dung được nhắc (về những câu thơ vào Kiều dịch chưa chuẩn chỉnh hoặc dịch không đúng), Hoàng Tuệ có nói tới việc hiểu và dịch không đúng ngay câu thơ đầu tiên của Truyện Kiều: Trăm năm vào cõi bạn ta.
Câu này đã có Nguyễn Văn Vĩnh dịch thanh lịch tiếng Pháp là “Cent années, dans cette limite de la vie humaire…”. Nếu mang dịch ngược quay lại tiếng Việt có nghĩa là “Một trăm năm, trong loại thời hạn của đời người”. Vào một phiên bản Kiều khác sang giờ Pháp, Trương Văn Chình với Nguyễn Hiến Lê cũng dịch tựa như như vậy. Bí quyết hiểu này dựa vào một điển vậy Hán văn “văn sinh bách tuế vi kì”, được giải nghĩa là “Trăm (100) năm, là giới hạn tối đa của đời mộtcon người”.
Người Việt từ bỏ xưa đến nay vẫn quan niệm như thế, cho “khung” thời hạn sống của mọi người có ngưỡng là 100 năm (Dĩ nhiên, thực tiễn số tín đồ thọ tới cả đó (hoặc trên mức đó) hết sức ít. Theo Đỗ che thì thọ đến bảy mươi sẽ thuộc loại “cổ lai hi” rồi). đến nên, ta thường xuyên nghe nói: Chúc cố kỉnh sống thọ trăm tuổi; ước ao cho hai chưng bách niên giai lão; Nghe tin cầm cố nhà “hai năm mươi” (tạ thế) chúng tôi có lời phân chia buồn; Lẳng lặng nhưng nghe nó chúc nhau/ Chúc nhau trăm tuổi bạc bẽo đầu râu (Trần Tế Xương), v.v...
Ở đây, trong câu thơ này, ta đề nghị hiểu Nguyễn Du dùng “trăm năm” theo cách nói dân gian, theo lối hoán dụ. “Trăm”, “nghìn”, giỏi “vạn” (ví dụ, vào các kết cấu như “Trăm dâu đổ đầu tằm”, “Trăm kẻ bán, vạn fan mua”, “Trăm năm bia đá thì mòn/ nghìn năm bia mồm hãy còn trơ trơ”,…) chỉ là bí quyết nói phỏng chừng, mang tính chất ước lệ. Nó hoàn toàn không đồng bộ với số đếm 100 (một trăm), 1.000 (một nghìn) giỏi 10.000 (một vạn). “Trăm năm”, nghĩa khái quát, được dùng để làm chỉ tương đối nhiều năm, cạnh tranh đo đếm thiết yếu xác. Theo Hoàng Tuệ thì “trăm năm hàm nghĩa một thời hạn dài vô vàn và hoàn toàn có thể hiểu là “từ xưa tới nay”.
Còn trường đoản cú “cõi”, bao gồm một nghĩa được dùng để làm chỉ “khoảng rộng lớn thuộc phạm vi sống thọ của đồ vật gi đó”. “Cõi fan ta” như vậy sẽ được hiểu là “cõi nhân gian” nói bình thường của con fan (chỉ ko gian), chứ không phải là “cõi đời” (chỉ thời gian, được giới hạn là trăm tuổi).
Điều không thể tinh được thú vị là, sau khi so sánh hàng loạt các bạn dạng dịch Truyện Kiều sang tiếng Pháp, bạn dịch đạt nhất, bội phản ánh trung thành nhất dụng ý diễn tả của Nguyễn Du chưa hẳn là các nhà dịch thuật nước ta mà lại là một trong những dịch giả người Pháp, thương hiệu là Abel des Michels. Ông đang dịch câu thơ “Trăm năm trong cõi tín đồ ta” lịch sự tiếng Pháp là “De tout temps, parmi les hommes”. Dịch ngược quay trở về là “Xưa nay thân cõi người”. Ông đã vứt chữ “trăm năm” nhằm thay bởi “xưa nay”. Phương pháp hiểu này (theo những nhà ngôn từ và dịch thuật) về cơ phiên bản là trọn vẹn phản ánh đúng ý diễn đạt của Nguyễn Du trong Truyện Kiều.
Đây là nhì câu trong khúc đối đáp giữa Thúy Kiều cùng Kim Trọng vào trong 1 đêm chị em Kiều trung ương sự cùng tình nhân trong sân vườn Thúy: Trong khi lẹo cánh lập tức cành/ mà lại lòng phải chăng rúng đã dành một bên. Trong nhị câu thơ trên, có thành ngữ “chắp cánh tức thì cành” được sử dụng theo một tích cổ đó.
Chắp cánh ngay tức khắc cành, gọi rộng ra là “chim chắp cánh cùng bay, cây kết tức tốc cành cùng sống”. Về từ chắp cánh, theo sách Nhĩ Nhã thì sống phía Bắc trung quốc xưa tất cả loài chim kiêm kiêm (giống như chim le le), lông màu sắc xanh. Loại chim này chỉ có một mắt. Muốn bay thì hai con trống mái nên cùng lẹo cánh với nhau bắt đầu bay được.
Còn về từ tức thời cành thì sự tích li kì hơn. Đó là mẩu chuyện của con gái Tức Thị, có ông chồng là Hàn Phùng, người nước Tống (thời Chiến Quốc, 479-229 TCN). Vì ham mê vẻ đẹp của Tức Thị, đề nghị vua Tống (tên là Yển) quyết tâm chiếm phần đoạt nàng. Vua sai tín đồ bắt chị em Tức về cung, lại lấy lời ngọt nhạt dụ dỗ. Tuy thế uy quyền của vua cũng không khuất phục được nàng. Tức Thị lên lầu gieo bản thân xuống đất chết. Trong người nàng, tất cả một bức thư xuất xắc mệnh, với mong ước khi bị tiêu diệt được chôn thông thường với ck mình. Vua Tống tức giận, sai người chôn nhì mộ bí quyết xa nhau. Chỉ sau một tuần, tự nhiên từ hai ngôi chiêu tập mọc lên nhì cây văn tử. Cây cỏ của nhị cây nọ lớn, dài siêu nhanh, trườn lan tới với quấn quýt với nhau ko rời. Dân gian call đó là cây tương tứ tình nghĩa.
Như vậy, thành ngữ chắp cánh ngay tức thì cành có ngụ ý nói về việc thủy chung, gắn thêm bó của bà xã chồng, dù bị tiêu diệt cũng ko rời vứt nhau.
Đọc Truyện Kiều, hẳn mọi fan còn nhớ một nhân đồ dùng gây ấn tượng với bạn đọc nhiều về dạng hình và tính cách. Nhân thứ “đội trời đấm đá đất làm việc đời” này đó là Từ Hải. Ông đã có được Nguyễn Du miêu tả rất “hùng tráng”: Râu hùm, hàm én, mi ngài/ Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao/ Đường mặt đường một đấng anh hào/ Côn quyền hơn sức lược thao bao gồm tài.
Sau Kiều mắc lừa hồ nước Tôn Hiến, xui từ bỏ Hải quy thuận triều đình... Trường đoản cú Hải đang “bất ý chẳng ngờ”, với “hùm thiêng khi sẽ sa cơ cũng hèn”, ông đã bị tên đạn bắn chết. Nhưng bị tiêu diệt rồi mà lại thân xác Từ ko chịu bổ xuống, vẫn “Nhơn nhơn còn đứng chôn chân thân vòng”, “Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng dời”.
Khí phách của trường đoản cú Hải thật xứng đáng khâm phục. Mẫu “chết đứng” - một chiếc chết bất khuất, hiên ngang của trường đoản cú Hải - được fan đời sau tôn vinh và đi vào kho báu thành ngữ giờ đồng hồ Việt. Qua năm tháng, nghĩa của thành ngữ này dùng để làm chỉ ai kia “bất ngờ chịu đựng một cú sốc, mang đến nỗi đờ người ra, đứng sững sờ, không còn biết phản bội ứng gì trước một ảnh hưởng tác động đột ngột”. Ví dụ: Cô ta thừa nhận tin sét đánh, há mồm đứng im “chết đứng như tự Hải”.
Để kết thúc, tôi xin dẫn lại câu nói của học trả Cao Xuân Hạo lúc ông nói tới kinh nghiệm dịch thắng lợi văn học: “Dịch đúng chuẩn từng xuất phát từ một rồi cộng lại theo cấu trúc cú pháp đã có, đó là cách tốt nhất có thể để tiến cho tới dịch sai trả toàn”.
Bạn đang xem: Trăm năm trăm cõi người ta
Bản dịch tiếng Nga nhà cửa 'Truyện Kiều' sắp trình làng bạn đọc
Tác phẩm “Truyện Kiều" được in nguyên bạn dạng tiếng vn và bạn dạng dịch thơ bằng tiếng Nga sẽ chính thức reviews bạn đọc vào ngày 6/11 tại Hà Nội. Đây là hoạt động thiết thực nhằm nhắm đến kỉ niệm 250 năm sinh Đại thi hào Nguyễn Du (1766-2016).
Năm 2015, Viện Hàn lâm khoa học Xã hội nước ta và ubnd tỉnh hà tĩnh đã phối hợp tổ chức Lễ ra mắt tác phẩm Truyện Kiều, bạn dạng dịch tiếng Nga, vì chưng NXB kỹ thuật Xã hội ấn hành. Truyện Kiều, một kiệt tác của Nguyễn Du đã có dịch ra gần trăng tròn ngữ trên trái đất và phía trên là phiên bản dịch giờ đồng hồ Nga thứ nhất được lưu lại hành.
Nhân sự kiện trên, giới dịch thuật và các nhà ngôn từ đã có tranh biện về vấn đề chuyển dời tác phẩm thơ “có một không hai” của văn học việt nam này quý phái tiếng nước ngoài thế nào cho chuẩn chỉnh xác. Đó là một trong những vấn đề gọi hiểu ngôn từ.
Đọc văn xuôi vẫn khó, hiểu thơ càng cực nhọc hơn. Dịch là biến hóa nội dung ngữ nghĩa từ ngôn từ này sang ngôn ngữ kia. Đó là chuyện bình thường nhất là vào thời đại hội nhập và hòa nhập hiện tại nay. Dẫu vậy dịch làm sao để cho chính xác, duy nhất là dịch văn bản nghệ thuật thì ai cũng biết là hết sức khó. Trong tương đối nhiều trường hợp, phiên bản dịch lại biến hóa một “tác phẩm” hoàn toàn khác. Thiệt đúng với 1 ngạn ngữ không còn xa lạ của tín đồ Pháp: Traduire c’ est trahir (Dịch là phản). Dịch Truyện Kiều là một trong những ví dụ sinh động nhất. Bởi vì tác phẩm này của Nguyễn Du viết bằng thơ lục chén (một thể thơ truyền thống lịch sử của Việt Nam). Ngữ pháp thơ luôn luôn khó núm bắt. Rộng nữa, Truyện Kiều lại ẩn chứa trong nó một “rừng” điển cố. Bao học trả Hán học tập từ cổ chí kim cũng còn nhầm lẫn, huống hồ bạn đọc bình thường.
Và cũng nhân chuyện này, tôi ghi nhớ lại bài xích viết Ngữ pháp Truyện Kiều của Hoàng Tuệ (in vào tập Cuộc sống sống trong ngôn ngữ, NXB thành phầm Mới, 1984). Trong nhiều nội dung được nhắc (về những câu thơ vào Kiều dịch chưa chuẩn chỉnh hoặc dịch không đúng), Hoàng Tuệ có nói tới việc hiểu và dịch không đúng ngay câu thơ đầu tiên của Truyện Kiều: Trăm năm vào cõi bạn ta.
Câu này đã có Nguyễn Văn Vĩnh dịch thanh lịch tiếng Pháp là “Cent années, dans cette limite de la vie humaire…”. Nếu mang dịch ngược quay lại tiếng Việt có nghĩa là “Một trăm năm, trong loại thời hạn của đời người”. Vào một phiên bản Kiều khác sang giờ Pháp, Trương Văn Chình với Nguyễn Hiến Lê cũng dịch tựa như như vậy. Bí quyết hiểu này dựa vào một điển vậy Hán văn “văn sinh bách tuế vi kì”, được giải nghĩa là “Trăm (100) năm, là giới hạn tối đa của đời mộtcon người”.
Người Việt từ bỏ xưa đến nay vẫn quan niệm như thế, cho “khung” thời hạn sống của mọi người có ngưỡng là 100 năm (Dĩ nhiên, thực tiễn số tín đồ thọ tới cả đó (hoặc trên mức đó) hết sức ít. Theo Đỗ che thì thọ đến bảy mươi sẽ thuộc loại “cổ lai hi” rồi). đến nên, ta thường xuyên nghe nói: Chúc cố kỉnh sống thọ trăm tuổi; ước ao cho hai chưng bách niên giai lão; Nghe tin cầm cố nhà “hai năm mươi” (tạ thế) chúng tôi có lời phân chia buồn; Lẳng lặng nhưng nghe nó chúc nhau/ Chúc nhau trăm tuổi bạc bẽo đầu râu (Trần Tế Xương), v.v...
Ở đây, trong câu thơ này, ta đề nghị hiểu Nguyễn Du dùng “trăm năm” theo cách nói dân gian, theo lối hoán dụ. “Trăm”, “nghìn”, giỏi “vạn” (ví dụ, vào các kết cấu như “Trăm dâu đổ đầu tằm”, “Trăm kẻ bán, vạn fan mua”, “Trăm năm bia đá thì mòn/ nghìn năm bia mồm hãy còn trơ trơ”,…) chỉ là bí quyết nói phỏng chừng, mang tính chất ước lệ. Nó hoàn toàn không đồng bộ với số đếm 100 (một trăm), 1.000 (một nghìn) giỏi 10.000 (một vạn). “Trăm năm”, nghĩa khái quát, được dùng để làm chỉ tương đối nhiều năm, cạnh tranh đo đếm thiết yếu xác. Theo Hoàng Tuệ thì “trăm năm hàm nghĩa một thời hạn dài vô vàn và hoàn toàn có thể hiểu là “từ xưa tới nay”.
Còn trường đoản cú “cõi”, bao gồm một nghĩa được dùng để làm chỉ “khoảng rộng lớn thuộc phạm vi sống thọ của đồ vật gi đó”. “Cõi fan ta” như vậy sẽ được hiểu là “cõi nhân gian” nói bình thường của con fan (chỉ ko gian), chứ không phải là “cõi đời” (chỉ thời gian, được giới hạn là trăm tuổi).
Xem thêm: Những Đều Bạn Chưa Hề Biết Về Yuki Châu Vs Nguyễn Văn Giàu Và Yuki Châu Chia Tay
Điều không thể tinh được thú vị là, sau khi so sánh hàng loạt các bạn dạng dịch Truyện Kiều sang tiếng Pháp, bạn dịch đạt nhất, bội phản ánh trung thành nhất dụng ý diễn tả của Nguyễn Du chưa hẳn là các nhà dịch thuật nước ta mà lại là một trong những dịch giả người Pháp, thương hiệu là Abel des Michels. Ông đang dịch câu thơ “Trăm năm trong cõi tín đồ ta” lịch sự tiếng Pháp là “De tout temps, parmi les hommes”. Dịch ngược quay trở về là “Xưa nay thân cõi người”. Ông đã vứt chữ “trăm năm” nhằm thay bởi “xưa nay”. Phương pháp hiểu này (theo những nhà ngôn từ và dịch thuật) về cơ phiên bản là trọn vẹn phản ánh đúng ý diễn đạt của Nguyễn Du trong Truyện Kiều.
Đây là nhì câu trong khúc đối đáp giữa Thúy Kiều cùng Kim Trọng vào trong 1 đêm chị em Kiều trung ương sự cùng tình nhân trong sân vườn Thúy: Trong khi lẹo cánh lập tức cành/ mà lại lòng phải chăng rúng đã dành một bên. Trong nhị câu thơ trên, có thành ngữ “chắp cánh tức thì cành” được sử dụng theo một tích cổ đó.
Chắp cánh ngay tức khắc cành, gọi rộng ra là “chim chắp cánh cùng bay, cây kết tức tốc cành cùng sống”. Về từ chắp cánh, theo sách Nhĩ Nhã thì sống phía Bắc trung quốc xưa tất cả loài chim kiêm kiêm (giống như chim le le), lông màu sắc xanh. Loại chim này chỉ có một mắt. Muốn bay thì hai con trống mái nên cùng lẹo cánh với nhau bắt đầu bay được.
Còn về từ tức thời cành thì sự tích li kì hơn. Đó là mẩu chuyện của con gái Tức Thị, có ông chồng là Hàn Phùng, người nước Tống (thời Chiến Quốc, 479-229 TCN). Vì ham mê vẻ đẹp của Tức Thị, đề nghị vua Tống (tên là Yển) quyết tâm chiếm phần đoạt nàng. Vua sai tín đồ bắt chị em Tức về cung, lại lấy lời ngọt nhạt dụ dỗ. Tuy thế uy quyền của vua cũng không khuất phục được nàng. Tức Thị lên lầu gieo bản thân xuống đất chết. Trong người nàng, tất cả một bức thư xuất xắc mệnh, với mong ước khi bị tiêu diệt được chôn thông thường với ck mình. Vua Tống tức giận, sai người chôn nhì mộ bí quyết xa nhau. Chỉ sau một tuần, tự nhiên từ hai ngôi chiêu tập mọc lên nhì cây văn tử. Cây cỏ của nhị cây nọ lớn, dài siêu nhanh, trườn lan tới với quấn quýt với nhau ko rời. Dân gian call đó là cây tương tứ tình nghĩa.
Như vậy, thành ngữ chắp cánh ngay tức thì cành có ngụ ý nói về việc thủy chung, gắn thêm bó của bà xã chồng, dù bị tiêu diệt cũng ko rời vứt nhau.
Đọc Truyện Kiều, hẳn mọi fan còn nhớ một nhân đồ dùng gây ấn tượng với bạn đọc nhiều về dạng hình và tính cách. Nhân thứ “đội trời đấm đá đất làm việc đời” này đó là Từ Hải. Ông đã có được Nguyễn Du miêu tả rất “hùng tráng”: Râu hùm, hàm én, mi ngài/ Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao/ Đường mặt đường một đấng anh hào/ Côn quyền hơn sức lược thao bao gồm tài.
Sau Kiều mắc lừa hồ nước Tôn Hiến, xui từ bỏ Hải quy thuận triều đình... Trường đoản cú Hải đang “bất ý chẳng ngờ”, với “hùm thiêng khi sẽ sa cơ cũng hèn”, ông đã bị tên đạn bắn chết. Nhưng bị tiêu diệt rồi mà lại thân xác Từ ko chịu bổ xuống, vẫn “Nhơn nhơn còn đứng chôn chân thân vòng”, “Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng dời”.
Khí phách của trường đoản cú Hải thật xứng đáng khâm phục. Mẫu “chết đứng” - một chiếc chết bất khuất, hiên ngang của trường đoản cú Hải - được fan đời sau tôn vinh và đi vào kho báu thành ngữ giờ đồng hồ Việt. Qua năm tháng, nghĩa của thành ngữ này dùng để làm chỉ ai kia “bất ngờ chịu đựng một cú sốc, mang đến nỗi đờ người ra, đứng sững sờ, không còn biết phản bội ứng gì trước một ảnh hưởng tác động đột ngột”. Ví dụ: Cô ta thừa nhận tin sét đánh, há mồm đứng im “chết đứng như tự Hải”.
Để kết thúc, tôi xin dẫn lại câu nói của học trả Cao Xuân Hạo lúc ông nói tới kinh nghiệm dịch thắng lợi văn học: “Dịch đúng chuẩn từng xuất phát từ một rồi cộng lại theo cấu trúc cú pháp đã có, đó là cách tốt nhất có thể để tiến cho tới dịch sai trả toàn”.
